Cisplatyna to lek przeciwnowotworowy stosowany w terapii różnych rodzajów nowotworów, działający poprzez uszkodzenie DNA komórek rakowych, co prowadzi do ich zniszczenia. Może powodować działania niepożądane, takie jak nudności, wymioty oraz uszkodzenie nerek, dlatego jego stosowanie wymaga ścisłej kontroli medycznej.

Preparat dostępny wyłącznie na receptę: TAK

Skład

Substancje czynne

Cisplatyna jest lekiem przeciwnowotworowym, którego substancją czynną jest cis-diaminodichloroplatyna(II). Jest to związek kompleksowy platyny, który odgrywa kluczową rolę w leczeniu różnych typów nowotworów. Cisplatyna jest dostępna w postaci roztworu do infuzji, co umożliwia jej bezpośrednie podanie dożylnie.

Substancje pomocnicze

W składzie cisplatyny, oprócz substancji czynnej, mogą znajdować się różne substancje pomocnicze, które stabilizują roztwór. Zwykle są to chlorek sodu i woda do wstrzykiwań. Te składniki dodatkowe pomagają w przechowywaniu leku oraz jego podawaniu pacjentom.

Mechanizm działania

Mechanizm molekularny

Cisplatyna działa jako środek alkilujący, który hamuje podział komórek nowotworowych. Tworzy wiązania krzyżowe z DNA, co utrudnia replikację DNA i prowadzi do śmierci komórki. Działanie to jest szczególnie skuteczne w komórkach szybko dzielących się, takich jak komórki nowotworowe.

Oddziaływanie z DNA

Podstawowym efektem cisplatyny jest tworzenie trwałych wiązań z nićmi DNA. Uniemożliwia to prawidłową naprawę DNA i prowadzi do apoptozy, czyli programowanej śmierci komórek. Ten mechanizm pozwala na skuteczne zwalczanie nowotworów, które wykazują szybki wzrost.

Wskazania do stosowania

Nowotwory głowy i szyi

Cisplatyna jest stosowana w leczeniu raka głowy i szyi, gdzie wykazuje wysoką skuteczność. Działa poprzez uszkodzenie DNA komórek nowotworowych, co prowadzi do zahamowania ich rozwoju. Często jest łączona z innymi metodami terapeutycznymi dla osiągnięcia lepszych wyników.

Rak płuc

Cisplatyna znajduje zastosowanie w leczeniu niedrobnokomórkowego raka płuc. Dzięki swojemu działaniu na poziomie komórkowym, pomaga zmniejszyć masę guza i zahamować jego rozprzestrzenianie się. Może być stosowana zarówno jako monoterapia, jak i w połączeniu z innymi lekami.

Rak pęcherza moczowego

W terapii raka pęcherza moczowego cisplatyna jest szeroko stosowana. Pomaga w redukcji guza, co przyczynia się do poprawy rokowań pacjenta. Działanie leku wspomaga chemioterapię, zwłaszcza w zaawansowanych stadiach choroby.

Rak jajnika i jąder

Cisplatyna jest jednym z podstawowych leków w leczeniu raka jajnika i jąder. Jej skuteczność w tych nowotworach jest dobrze udokumentowana, co czyni ją często wybieranym środkiem. Dzięki jej działaniu wiele pacjentek i pacjentów doświadcza znaczącej poprawy stanu zdrowia.

Dawkowanie

Dawkowanie u dorosłych

Dawkowanie cisplatyny u dorosłych uzależnione jest od rodzaju nowotworu, stanu pacjenta oraz odpowiedzi na leczenie. Zwykle podaje się ją w dawce 50-100 mg/m² powierzchni ciała, co 3-4 tygodnie. Ważne jest, aby leczenie było prowadzone pod ścisłym nadzorem lekarza.

Dawkowanie u dzieci

W przypadku dzieci dawka cisplatyny jest zazwyczaj mniejsza i dostosowana do masy ciała oraz specyfiki choroby. Często stosuje się dawki w przedziale 20-75 mg/m² powierzchni ciała. Przebieg leczenia wymaga regularnego monitoringu i dostosowywania dawki w zależności od reakcji organizmu.

Zasady modyfikacji dawki

Modyfikacja dawki cisplatyny może być konieczna w zależności od tolerancji pacjenta na leczenie oraz wystąpienia działań niepożądanych. Monitorowanie funkcji nerek oraz morfologii krwi jest kluczowe dla bezpiecznego stosowania leku. W przypadku poważnych skutków ubocznych lekarz może zalecić zmniejszenie dawki lub przerwanie terapii.

Przeciwwskazania

Nadwrażliwość na cisplatynę

Przeciwwskazaniem do stosowania cisplatyny jest nadwrażliwość na ten lek lub inne związki platyny. Objawy nadwrażliwości mogą obejmować reakcje alergiczne, takie jak wysypka, świąd czy obrzęk. W razie podejrzenia nadwrażliwości należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem.

Ciąża i karmienie piersią

Stosowanie cisplatyny w ciąży oraz w okresie karmienia piersią jest przeciwwskazane. Lek może powodować poważne uszkodzenia płodu oraz wpływać na rozwój dziecka. Kobiety w wieku rozrodczym powinny stosować skuteczną antykoncepcję podczas leczenia i przez pewien czas po jego zakończeniu.

Interakcje z innymi lekami

Interakcje z lekami nefrotoksycznymi

Cisplatyna może nasilać działanie leków nefrotoksycznych, zwiększając ryzyko uszkodzenia nerek. Do takich leków należą aminoglikozydy oraz niektóre diuretyki. Ważne jest, aby lekarz był świadomy wszystkich przyjmowanych przez pacjenta leków w celu uniknięcia niepożądanych interakcji.

Interakcje z lekami ototoksycznymi

Podobnie jak z lekami nefrotoksycznymi, cisplatyna może wchodzić w interakcje z lekami ototoksycznymi, takimi jak niektóre antybiotyki (np. wankomycyna). Może to prowadzić do nasilenia uszkodzenia słuchu. Dlatego konieczne jest dokładne monitorowanie funkcji słuchu podczas leczenia.

Interakcje z innymi lekami przeciwnowotworowymi

Cisplatyna często jest stosowana w połączeniu z innymi lekami przeciwnowotworowymi. Jednakże interakcje między tymi lekami mogą wpływać na ich działanie i toksyczność. Koordynacja terapii przez doświadczonego onkologa jest kluczowa dla osiągnięcia optymalnych wyników leczenia.

Możliwe działania niepożądane

Toksyczność nerkowa

Jednym z głównych działań niepożądanych cisplatyny jest toksyczność nerkowa. Może ona prowadzić do poważnego uszkodzenia nerek, co wymaga regularnego monitorowania ich funkcji. Pacjenci powinni być odpowiednio nawodnieni przed i po podaniu leku, aby zminimalizować ryzyko uszkodzeń.

Toksyczność ototoksyczna

Cisplatyna może również powodować toksyczność ototoksyczną, która objawia się pogorszeniem słuchu. Ryzyko to jest szczególnie duże u dzieci oraz osób starszych. Regularne badania audiometryczne są zalecane w celu wczesnego wykrycia zmian w słuchu.

Mielosupresja

Mielosupresja, czyli zahamowanie czynności szpiku kostnego, to kolejny możliwy efekt uboczny cisplatyny. Może prowadzić do obniżonej ilości krwinek, co zwiększa ryzyko infekcji i krwawień. Regularne badania morfologii krwi są kluczowe w monitorowaniu tego działania niepożądanego.

Reakcje alergiczne

U niektórych pacjentów mogą wystąpić reakcje alergiczne na cisplatynę. Objawy mogą obejmować wysypkę, świąd lub w skrajnych przypadkach wstrząs anafilaktyczny. W przypadku wystąpienia objawów alergii należy natychmiast przerwać podawanie leku i skonsultować się z lekarzem.

Stosowanie z jedzeniem i piciem

Zalecenia dotyczące spożycia płynów

Podczas stosowania cisplatyny ważne jest odpowiednie nawodnienie organizmu. Zaleca się zwiększenie spożycia płynów przed, w trakcie i po podaniu leku, aby zminimalizować ryzyko nefrotoksyczności. Płyny pomagają w szybszym wydalaniu leku z organizmu, co zmniejsza jego toksyczność.

Wpływ na spożycie pokarmów

Cisplatyna może wpływać na zdolność spożywania pokarmów przez pacjentów. Niektóre osoby zgłaszają nudności, które mogą utrudniać jedzenie. Zaleca się spożywanie mniejszych, częstszych posiłków oraz unikanie potraw drażniących przewód pokarmowy.

Ostrzeżenia i środki ostrożności

Monitorowanie funkcji nerek

Podczas leczenia cisplatyną kluczowe jest regularne monitorowanie funkcji nerek. Lek ten może prowadzić do ich uszkodzenia, dlatego konieczne są badania kontrolne, takie jak pomiar poziomu kreatyniny. W przypadku pogorszenia wyników, lekarz może rozważyć modyfikację dawki lub zmianę terapii.

Monitorowanie funkcji słuchu

Innym istotnym aspektem leczenia jest monitorowanie funkcji słuchu pacjenta. Cisplatyna może prowadzić do uszkodzeń słuchu, dlatego regularne badania audiometryczne są zalecane. W razie pojawienia się objawów ototoksyczności, konieczna jest ocena przez specjalistę.

Potencjalne ryzyko teratogenne

Cisplatyna może mieć działanie teratogenne, co oznacza ryzyko uszkodzeń płodu. Dlatego stosowanie leku jest przeciwwskazane w ciąży, a kobiety w wieku rozrodczym powinny stosować skuteczną antykoncepcję. Pacjenci planujący potomstwo powinni skonsultować się z lekarzem przed rozpoczęciem terapii.